شرایط نابسامان اقتصادی دامن آسیب‌های اجتماعی را خواهد گرفت
گلشن راز: «ازدواج به شرط بچه دار نشدن»، یک شرط نامتعارف ضمن عقد، یکی دیگر از پدیده‌های اجتماعی این روزهای جامعه ایران است. پدیده‌ای دیگر در شرایط نابسامان اقتصادی که به نظر می‌رسد، دامن آسیب‌های اجتماعی را خواهد گرفت.
به نقل از گلشن راز در اوایل دهه هفتاد به واسطه تبلیغات گسترده کاهش جمعیت، کاهش جمعیت سیرصعودی خود را طی کرد و در دو دهه اخیر، جمعیت کشور به سمت کاهش جمعیت میل پیدا کرد و خانواده‌های تک فرزند و دو فرزندی مرسوم شد اما در حال حاضر هرم سنی ایران به لحاظ کمی و کیفی در مسیر حرکت به سالمندی پیش می‌رود.
ازدواج‌های بدون فرزند در سالهای پایانی دهه نود
نرخ کاهش جمعیت، مسئولان را به فکر واداشت برای افزایش فرزندآوری دست به دامن رسانه‌های ارتباط جمعی شوند و با انتشار برنامه‌های تلویزیونی و تهیه بنرها و بیلبوردهای تبلیغاتی شهری تا فرهنگسازی «چند همسری» سعی بر افزایش جمعیت از طریق فرهنگی کنند در این میان به نظر می‌رسد روش تبلیغی و تهییجی دهه هفتادی، مناسب جامعه جوان امروز نیست. علیرغم تاکید بر افزایش فرزندآوری، با پدیده ازدواج‌های بدون فرزند در سالهای پایانی دهه نود روبرو هستیم. پدیده‌ای که از چندین منظر قابل بررسی و تحقیق است اما در نگاه نخست، شاید بتوان تاثیر شرایط نابسامان اقتصادی را بر ظهور چنین آسیبی مقدم دانست.
ازدواج بدون فرزند
مدتی قبل معصومه آقاپورعلیشاهی، نماینده شبستر درگفتگویی مطرح کردند«زوج‌ها رغبتی به بچه‌دار شدن ندارند و یک مورد خاص که دو سال است شیوع یافته، ذکر شرط زوجین برای عدم بچه‌دار شدن در عقدنامه است!»
طی گزارشی علی مظفری رئیس هیات مدیره کانون سردفتران ازدواج و طلاق در واکنش به اظهارات این نماینده مبنی بر شیوع درج شرط ضمن عقد نکاح مبنی بر بچه‌دار نشدن، گفت: «این اخبار کذب است و حتی یک مورد هم وجود ندارد که شرط بچه‌دار نشدن در شروط ضمن عقد در دفترخانه‌ها ثبت شود. شروط این چنینی شرعا و قانونا باطل است و امکان درج در سند ازدواج ندارد.»
معصومه آقاپورعلیشاهی نائب رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی در مورد بی‌رغبتی زوجین به فرزندآوری به خبرنگار خانه ملت می‌گوید: ازدواج به شرط بچه‌دار نشدن یکی از شروط ضمنی عقد است که به تازگی بین برخی از زوجین باب شده است و نشان می‌دهد زوجین رغبت و تمایلی به فرزندآوری ندارند و براساس این شرط هریک از زوجین در زندگی مشترک خواهان فرزند باشند ، طرف مقابل می‌تواند بدون هیچ پیش‌شرطی طلاق بگیرد.
شروط ضمن عقد قابلیت اجرا را دارند
آقاپور در مورد «کذب» بودن اینگونه ازدواج‌ها تاکید کرد: در حال حاضر این موارد را به صورت شفاهی همانند «شیربها» مطرح می‌گردد، همانطور که در رسم و رسوم ازدواج داریم؛ شیربها متعلق به خانواده عروس است و قابلیت پرداخت را دارد در نتیجه اینگونه شروط ضمن ازدواج می‌تواند قابلیت اجرا داشته باشد.
نماینده شبستر در مجلس دهم یادآور شد: هزینه فرزندآوری از تولد تا تحصیلات و آموزش به قدری زیاد است که کشور را امیدی به 100 میلیونی شدن جمعیت کشور نیست و درآمدهای کنونی کشور کفاف افزایش جمعیت را نمی‌دهد.
چه حمایتی از اقشار ضعیف جامعه کردیم
وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر خانواده‌هایی هستند که توانایی تهیه هزینه شیر خشک فرزند خود را نداشته و حتی هزینه درمان بیماری فرزند خود را ندارند در این میان مسئولان سیاست‌های افزایش جمعیت در قالب بیلبوردهای تبلیغاتی به آنها نشان می‌دهند باید این سوال را از تک تک مسئولان بپرسیم چه حمایتی از اقشار ضعیف جامعه کرده‌ایم که انتظار افزایش جمعیت در شرایط نابسامان اقتصادی داریم؟!
باید قانون حمایت از فرزندآوری را در کنار قانون ازدواج تقویت کنیم
نماینده مردم در مجلس دهم تاکید کرد: باید قانون حمایت از فرزندآوری را در کنار قانون ازدواج تقویت کنیم، هزینه درمان، مسکن، تحصیل تا هزینه فرزندآوری همه پیوسته و وابسته یکدیگر پازل شرایط ازدواج‌های عجیب و جدید را در کشور مهیا کرده است و تا زمانی که رشد و توسعه اقتصادی محقق نشود، نمی‌توانیم به جمعیت مطلوب برسیم و برنامه‌ریزی برای افزایش جمعیت در حد یک کار سخت و نشدنی است.
سراشیبی تند جمعیت به سمت سالمندی
نماینده مردم شبستر به افزایش جمعیت سالمند کشور اشاره کرد و گفت: با تمام این اوصاف کشور در سراشیبی تند جمعیت به سمت سالمندی در حرکت است و جوان شدن ایران نیازمند به هزینه اقتصادی است متاسفانه در آینده‌ای نزدیک با گروهی از سالمندان مواجه خواهیم بود که موقعیت ازدواج‌های خود را بنا به دلایلی ازدست داده‌اند و به سن مجردی قطعی رسیده‌اند علی‌الخصوص در بخش روستایی و شهرستانها باید فکر این قشر سالمند مجرد باشیم از طرفی هم باید در حقوق بازنشستگی تجدیدنظر دیگری کنیم؛ در این میان افسردگی که در جامعه وجود دارد قابل کتمان نیست و همه افراد جامعه را شامل می‌شود، معضلی دیگر که در کنار ازدواج نکردن و فرزند نیاوردن نه تنها جوانان را تهدید می‌کند بلکه سالمندان را هم در جامعه در تیررس هدف قرار داده است.
تمام ماجرا مسائل اقتصادی نیست
فریده اولادقباد عضو هیات رئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در مورد ازدواج به شرط فرزنددار نشدن به خبرگزاری خانه ملت می‌گوید: محور قضیه بحث فرهنگی ماجراست، خانواده‌هایی که فرزند بیشتر می‌خواهند دولت موظف است کمک کند اما تمام ماجرا فقط بحث اقتصادی نیست.
تهاجم فرهنگی یا مشکلات اقتصادی
نماینده مردم تهران، ری، اسلامشهر، شمیرانات و پردیس در مجلس در ادامه تاکید می‌کند: با توجه به فرهنگ شرقی که ایرانیان دارند ماهیت وجودی ازدواج به زادو ولد و ازدیاد نسل ختم می‌شود؛ این مسئله ریشه‌ای باید مورد بررسی قرار بگیرد چه اتفاقی افتاد که جوانان نسبت به این مسئله بی‌اهمیت شده‌اند و به بقای نسل خود در آینده توجه نمی‌کنند؛ تهاجم فرهنگی یا مشکلات اقتصادی؟
افزایش طلاق برابرست با کاهش جمعیت
وی در ادامه تصریح می‌کند: دولت در برنامه ششم توسعه موظف است برمبنای سیاست‌های کلی جمعیت و خانواده با همکاری نهادهای ذی‌ربط، برای تقویت نهاد خانواده با درنظر گرفتن فاکتور مهم سبک زندگی ایرانی و اسلامی شرایط را برای افزایش ازدواج مهیا کند، متاسفانه در سالهای اخیر با تغییر چشم‌گیر سبک زندگی در کشور مواجه بودیم که به واسطه عوامل داخلی و خارجی و تبلیغات متفاوت با ازدواج‌های گوناگونی و متفاوتی در سنین بسیار بالا روبرو شدیم و برهمین اساس اسباب نگرانی‌های گسترده‌ای را فراهم شده است؛ در کنار این موضوع رشد آمار طلاق در کشور نیز موضوعی دیگری است که بیشتر از قبل به کاهش جمعیت دامن می‌زند.
ارائه تسهیلات به زوج‌های دارای فرزند بیشتر
نماینده مردم در مجلس دهم یادآور شد: آموزش و مشاوره مستمر و مسئولانه نوجوانان، جوانان با اولویت خانواده‌ها قبل، حین و دست کم پنج سال پس از ازدواج توسط همه دستگاه‌های ذی‌ربط، بویژه وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت ورزش و جوانان و سایر نهادهای مربوطه در دستور کار قرار بگیرد، علاوه بر آن ارائه تسهیلات به زوج‌های دارای فرزند بیشتر، مشاوره و آزمایش ژنتیک حین ازدواج که باعث پیشگیری از بیماری و مشکلات نسل بعد می‌شود را در همه شهرهای کشور پایه گذاری کند.
عدم مسئولیت پذیری جوانان هشداری برای پیری ایران
اولاد قباد به حس مسئولیت پذیری دختران و پسران اشاره و خاطر نشان کرد: حس مادر و پدر شدن در نهایت مسئولیت پذیری هریک زوجین تا اندازه‌ای باید باشد که به پدر و مادر بودن بیاندیشند نه زندگی «بدون فرزند»؛ در کنار مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی حس مسئولیت پذیری در جوانان کم رنگ شده که چنین آینده‌ای برای زندگی زناشویی خودشان ترسیم می‌کنند؛ نسل جوانانی که امروز آماده ازدواج است در فرهنگ «فرزند سالاری» بزرگ شده‌اند به دلیل تربیتی که داشتند حس مسئولیت پذیری آنها کم رنگ‌تر از نسل‌های قبلی بوده که چنین شرایطی برای زندگی خود رقم می‌زند. عدم مسئولیت پذیری در کنار مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دست به دست هم داده تا امروز جمعیت ایران به مرز هشدار پیری رسیده است.
شروع زندگی با عدم فرزند آوری
با تمام تفاسیر باید بگوییم، در چند سال اخیر فرزندآوری و حمایت از آن به طریق و روش‌های مختلف از بیلبوردهای تبلیغاتی گرفته تا برنامه‌های صداوسیما و دیگر رسانه‌ها نتایج برعکسی داشته است به طوری که زوجین برای بچه‌دار نشدن شروط متفاوتی از قبیل زندگی بدون فرزند را عنوان می‌کنند و قبل از عقد آن را شفاهی و یا کتبی ثبت می‌کنند. در حالی که تا دهه هفتاد فرزند کمتر زندگی بهتر را مورد توجه قرار داده تا شاهد کاهش فرزند آوری در جامعه باشیم اما در حال حاضر، این شعارها نتوانسته نسل جدید را تحت تاثیر قرار دهد و با توجه به تشویق‌های که در حوزه فرزندآوری صورت گرفته نتایج عکسی را مشاهده می‌کنیم، واقعیت‌های زندگی به گونه‌ای دیگر در شرایط اقتصادی خودشان را نشان می‌دهند از شعار و تبلیغات گسترده در حوزه فرزندآوری تا واقعیت اجتماعی زمین تا آسمان فاصله است، شعار و در حد شعار باقی مانده و نتیجه‌ای که امروز شاهد آن هستیم« شروع زندگی با عدم فرزندآوری» است./
گزارشگر محبوبه اشرفی پیمان