کشتار کرونا؛ آمار ثبت احوال در برابر آمار وزارت بهداشت
بررسی آمار فوتی‌های منتشره از سوی ثبت احوال کشور چیزی متفاوت از آمار وزارت بهداشت درباره مرگ‌ومیر ناشی از کرونا به ما می‌گوید
در دوران همه‌گیری کرونا یکی از چالشی‌ترین مباحث که دولت ها با آن دست به گریبان هستند، آمار مرگ و میر ناشی از این بیماری است که ایران هم از این موضوع مستثنی نیست. در ایران متصدی اعلام آمار مرگ و میر ناشی از کرونا وزارت بهداشت است که هر روزه حدود ساعت ۱۴، تعداد فوتی‌های ناشی از بیماری کرونا را اعلام عمومی می‌کند. وزارت بهداشت از این رو متصدی این کار است که روزانه آمار صدها بیمارستان را دریافت می‌کند و آنها را جمع‌بندی می‌کند. اما برخی هستند که آمار رسمی و اعلامی از وزارت بهداشت را متهم می‌کنند که آماری کمتر از میزان واقعی مرگ و میر منتشر می‌کند. از سوی دیگر آمار رسمی ثبت احوال کشور که متصدی اعلام میزان مرگ و میر و متولدین در کشور است، آنچنان که باید آمار وزارت بهداشت را تایید نمی‌کند.
اعداد به ما چه می‌گویند؟
ابتدا آمار مرگ و میر سال‌های شیوع کرونا را باید نسبت به سال‌های قبل بررسی کرد. برای اینکه قضاوت درستی صورت بگیرد و مقایسه محدود به یک سال قبل نشود، آمارهای این گزارش از سال ۹۴ تا ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده است.
افزایش حدودا ۱۶ هزار نفری فوتی در سال ۹۸ نسبت به ۹۷
طبق آمار رسمی سازمان ثبت احوال کشور که در وبسایت این سازمان در دسترس عمومی قرار دارد، طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷، آمار فوتی‌های سالیانه تقریبا ۱۵ هزار نفر رشد داشته است.
در سال ۹۴، ۳۶۰ هزار و ۹۹۷ نفر، در سال ۹۵، ۳۶۷ هزار و ۳۶ نفر، در سال ۹۶، ۳۷۴ هزار و ۳۴۰ نفر و در سال ۹۷، ۳۷۵ هزار و ۶۲۰ نفر در سراسر کشور درگذشته‌اند.
اما این آمار در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، با جهشی تقریبا ۱۶ هزار نفره روبرو شد؛ یعنی از ۳۷۵ هزار و ۶۲۰ نفر در سال ۹۷، به ۳۹۱ هزار و ۳۷۸ نفر در سال ۹۸ رسید؛ به عبارت دیگر به اندازه‌ای که فوتی‌ها در طول سال‌های ۹۴، ۹۵، ۹۶ و ۹۷ افزایش یافته بودند، ناگهان در سال ۹۸ به آمار فوتی‌ها اضافه شد.
به عبارت دیگر، از سال ۹۴ تا پایان ۹۷، کشور با حدود ۳.۹ درصد افزایش فوتی روبرو بوده ولی از سال ۹۷ تا پایان ۹۸، افزایشی حدود ۴.۱ درصد صورت گرفته است.
اگر قصد ریز شدن در مقایسه بین آمار سال ۹۷ و ۹۸ را داشته باشیم، با توجه به داده‌های موجود می‌توان بر اساس فصل متوجه شد که بیشترین افزایش فوتی‌ها در کدام فصول بوده است.
عمده افزایش فوتی‌های سال ۹۸ نسبت به ۹۷ در مدت مشابه به فصل‌های پاییز و زمستان بازمی‌گردد؛ در بهار ۹۷ تعداد ۸۹ هزار و ۸۲۱ نفر و در بهار ۹۸ تعداد ۹۰ هزار و ۴۹۲ نفر جان خود را از دست داده‌اند. در تابستان ۹۷ تعداد ۹۱ هزار و ۳۴۸ نفر و در تابستان ۹۸، تعداد ۹۱ هزار ۲۷۳ نفر جان باخته‌اند. همچنین در پاییز ۹۷ تعداد جان باختگان ۹۳ هزار و ۵۶۹ نفر بوده در حالی که در پاییز ۹۸، تعداد فوتی‌ها به ۱۰۳ هزار و ۱۳۳ نفر رسیده است؛ یعنی مجموعا حدود ۹.۳ درصد افزایش. همچنین زمستان ۹۷، تعداد ۱۰۰ هزار و ۸۸۲ نفر فوت کرده‌اند و در مدت مشابه در سال ۹۸، تعداد ۱۰۶ هزار و ۴۸۰ نفر؛ به عبارت دیگر حدود ۵.۳ درصد افزایش نسبت به سال ۹۷.
هرچند برخی معتقدند که کرونا از آذر ماه در ایران شیوع پیدا کرده بود و تلفات آن زمان پای آنفولانزای فصلی نوشته شده است. از سوی دیگر پس از تکذیب‌های مداوم از سوی مقامات وزارت بهداشت، آخرین روز از بهمن ۹۸، این وزارتخانه شناسایی چندین مورد کرونا مثبت در قم را تایید کرد. بعدها از قم و بعدترش از گیلان به عنوان کانون‌های شیوع کرونا در کشور یاد شد؛ اما با توجه به رفت و آمدهای زیاد بین گیلان و مازندران، برای مقایسه ریزتر، ۳ استان قم، گیلان و مازندران، به عنوان شاهد در نظر گرفته می‌شود.
مقایسه فوتی‌های ۳ استانی که در ابتدای همه‌گیری بیشتر درگیر بودند
نگاهی به میزان فوتی‌های فصل زمستان در این ۳ استان شاهد افزایش چشمگیری در سال ۹۸ نسبت به سال‌های قبل را نشان می‌دهد.
مجموع فوتی‌های قم در فصل زمستان در سال ۹۴، یک هزار و ۴۹۸ نفر بوده است و در سال ۹۷، این رقم به یک هزار و ۵۸۸ نفر رسیده؛ اما از یک هزار و ۵۸۸ نفر در سال ۹۷، به ۲ هزار و ۳۶۲ نفر در زمستان ۹۸ رسیده است. به عبارت ساده‌تر، طی سال‌ها ۹۴ تا پایان ۹۷، میزان مرگ و میر در فصل زمستان در استان قم، ۵.۷ درصد رشد داشته اما زمستان ۹۸ نسبت به زمستان ۹۷، نزدیک به ۳۲.۸ درصد افزایش مرگ و میر در استان قم بوده است.
همین کار را برای استان گیلان انجام می‌دهیم؛ زمستان سال ۹۴ تعداد ۴ هزار و ۱۲۵ نفر فوت شده بودند و در مدت مشابه سال ۹۷، این تعداد به ۴ هزار و ۴۶۱ نفر رسیده است. اما فوتی‌های استان گیلان در زمستان سال ۹۸، به تعداد ۵ هزار و ۹۳۸ نفر رسیده است. یعنی از سال ۹۴ تا پایان ۹۷ میزان رشد مرگ و میر در گیلان حدود ۷.۳ درصد بوده است و که این میزان رشد در سال ۹۸ نسبت به ۹۷ به ۲۴.۸ درصد رسیده است.
در استان مازندران هم زمستان سال ۹۴، ۳ هزار و ۹۷۳ نفر بوده که در سال ۹۷ به ۴ هزار ۳۲۸ نفر رسیده؛ این تعداد در سال ۹۸ و مدت مشابه، ۵ هزار و ۳۰۵ نفر بوده است. به عبارت دیگر بین سال‌های ۹۴ تا ۹۷، ۸.۳ درصد رشد داشته اما تنها در یک سال یعنی ۹۷ تا ۹۸ در مدت زمان مشابه، ۱۸.۸ درصد افزایش داشته است.
با این وجود به علت عدم دسترسی به آمار تفکیکی ماهیانه یا هفتگی در سال ۹۷ و قبل از آن، امکان قیاس تعداد درگذشتگان بین زمان اعلام رسمی ورود کرونا به کشور و پیش از آن، امکان‌پذیر نیست.
آغاز افزایش هولناک مرگ و میر
اما رقم فوتی‌های سال ۹۹ رشدی هولناک داشته است؛ نه تنها نسبت به سال‌های ۹۴ تا ۹۷ بلکه نسبت به آمار سال ۹۸ هم این افزایش چشمگیر بوده است.
طبق آمار رسمی سازمان ثبت احوال در سال ۱۳۹۹، تعداد ۵۰۷ هزار و ۵۱۱ نفر جان خود را از دست داده‌اند. یعنی نسبت به سال ۹۸، که ۳۹۱ هزار و ۳۷۸ نفر بوده، ۱۱۶ هزار و ۱۳۳ نفر افزایش داشته است؛ این نسبت به سالی است که حداقل طبق اعلام رسمی یک ماه از آن در شیوع گسترده‌ی کرونا گذشته است. به عبارت ساده‌تر از سال ۹۴ تا پایان ۹۷، میزان فوتی‌های حدود ۳.۹ درصد رشد داشته، سال ۹۸ نسبت به ۹۷ ، نزدیک به ۴.۱ درصد و سال ۹۹ نسبت ۹۸ فوتی‌های کشور، حدود۲۲.۹ درصد افزایش داشته است؛ سال ۹۹ هم نسبت به سال ۹۴، ۲۸.۹ درصد آمار فوتی‌ها بالا رفته است. سال ۹۹، به صورت میانگین روزانه ۲۲۰ نفر در استان تهران خاکسپاری شده‌اند.
هرچند در ابتدای شیوع کرونا استان‌های گیلان، قم و مازندران افزایش چشمگیری در فوتی‌های فصل زمستان داشته‌اند اما درآن زمان یعنی زمستان ۹۸، فوتی‌های استان تهران در قیاس با این سه استان، تغییر مضاعف کمتری در زمان‌های مشابه قبل داشته است.
اگر با اعداد سخن گفته شود، سال ۱۳۹۴، تعداد ۵۳ هزار و ۹۶۲ نفر در استان تهران جان خود را از دست داده‌اند. این تعداد در سال ۹۵ به ۵۴ هزار و ۷۹۲ نفر، در سال ۹۶ به ۵۶ هزار و ۹۷۶ نفر، در سال ۹۷ به ۵۷ هزار و ۶۰۷ نفر و در سال ۹۸ به ۶۰ هزار و ۳۷۳ رسیده است. به عبارت دیگر در سال ۹۶ نسبت به سال قبلش حدود ۲ هزار نفر افزایش داشته و در سال ۹۸ نسبت به ۹۷، حدود ۲ هزار ۷۰۰ نفر افزایش بوده که اینها بیشترین افزایش آمار فوتی‌های سالیانه در بین سال‌های ۹۴ تا ۹۸ هستند.
اما آمار فوتی‌های استان تهران در سال ۹۹ به رقمی هولناک رسیده است؛ ۸۰ هزار و ۳۱۱ نفر. با استفاده از قانون نسبت‌بستن در ریاضیات، فوتی‌های استان تهران در سال ۹۹ نسبت به ۹۸ که یک ماه از آن هم بنا به اعلام رسمی درگیر کرونا بوده، ۲۴.۹ درصد افزایش داشته است. این رقم نسبت به سال ۹۷ که مساله خاصی در جریان نبوده، ۲۸.۳ درصد و نسبت به نخستین سالی که در گزارش درنظر گرفته شده یعنی سال ۹۴، حدود ۳۲.۹ درصد افزایش مرگ و میر بوده است.
به زبان اعداد، استان تهران سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، ۱۹ هزار و ۹۳۸ نفر افزایش فوتی داشته است؛ یا به زبان دیگر، روزی ۵۴.۶ نفر فوتی اضافه شده است؛ به طور میانگین سال ۹۹، در استان تهران، روزانه ۲۲۰ نفر به خاک سپرده شده‌اند.
افزایش ترسناک مرگ و میر در بهار ۱۴۰۰
سازمان ثبت احوال کشور آمار مرگ و میر ایرانیان تا هفته بیست و دوم سال ۱۴۰۰ یعنی حدودا نیمه‌های مرداد ماه را هم منتشر کرده است. اما برای مقایسه با مدت زمان مشابه در سال‌های گذشته فعلا باید فصل بهار ۱۴۰۰ را در نظر گرفت.
طبق داده‌های ثبت احوال میزان فوتی‌های کل کشور در سه ماهه‌ی اول امسال، حدود ۱۳۱ هزار و ۳۷۶ نفر بوده است. این در حالیست که در زمان مشابه سال ۹۹ که آن زمان هم کسور با کرونا درگیر بوده، این تعداد حدود ۱۰۷ هزار و ۵۱۰ نفر بوده. یعنی رشدی حدود ۲۴ هزار نفری معادل ۱۸.۲ درصد نسبت به سال گذشته کشور با افزایش فوتی روبرو بوده است. میزان فوتی‌ها در بین سال‌های ۹۴ تا ۹۸ یعنی ۵ سال پیش از همه‌گیری کرونا، میزان مرگ و میرهای بهار، از ۸۸ هزار و ۸۵۴ نفر شروع شده و در سال ۹۸ به ۹۰ هزار و ۴۹۲ نفر رسیده است.
یعنی طی ۵ سال میزان مرگ و میر در سه ماهه نخست سال تنها ۱.۹ درصد رشد داشته؛ اما بهار سال ۹۹ نسبت به بهار سال ۹۸، حدود ۱۵.۵ درصد رشد داشته و بهار سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت زمان مشابه در سال ۹۸، یعنی آخرین بهار بدون کرونا، کشور حدود ۳۱.۲ درصد افزایش فوتی داشته است.
بنا بر آمار ثبت احوال در ۲۲ هفته‌ی نخست سال ۱۴۰۰، تعداد ۲۲۴ هزار و ۹۶۰ نفر فوت شده‌اند. افزایشی چشمگیر نه تنها نسبت به مدت زمان مشابه که حتی نسبت به سال‌های قبل داشته است.
با وجود این آمار، وزارت بهداشت تاکید دارد که کل آمار فوتی‌های ناشی از کرونا در ایران تا اواخر مرداد ماه ۱۴۰۰ حدود یکصد و دو هزار نفر است. این در حالیست که مهمترین مساله مرگ و میر این روزها به کرونا برمی‌گردد و مقایسه بین آمار کل فوتی‌های کشور نسبت به آمار ارائه شده توسط وزارت بهداشت لااقل ذهن را نسبت به آمار رسمی ارائه شده می‌برد؛ کما اینکه یکی از نمایندگان مجلس هم آمار واقعی فوتی‌های ناشی از کرونا را دو و نیم برابر آمار اعلامی وزارت بهداشت دانسته است.
بنابراین باید منتظر سالنامه آماری ثبت احوال برای سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ ماند و دید که علت افزایش فوتی‌ها در این دو سال چه بوده است. اما لااقل در حال حاضر مقامات وزارت بهداشت باید توضیحی درباره جهش‌های عجیب و غریب آمار مرگ و میر در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ ارائه کنند؛ آن هم در سال‌هایی که بیماری‌های دیگری مانند آنفولانزای فصلی تلفاتی نزدیک به صفر داشته و تنها موردی که سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ نسبت ۹۷ و ما قبلش اضافه دارند یک مساله است؛ کووید ۱۹ و مرگ و میرهای ناشی از آن.